Opodatkowanie akcji pracowniczych w Wielkiej Brytanii

Robert, dyrektor banku inwestycyjnego, skontaktował się ze mną, trochę zdenerwowany, z dokumentami dotyczącymi akcji, które dostał od swojego pracodawcy. Był przekonany, że skorzysta z bardzo korzystnego programu o nazwie Share Incentive Plan (SIP), który pozwalałby mu uniknąć wysokiego podatku przy otrzymaniu akcji. Niestety, jak się szybko okazało – wcale tak się nie stało.

Dlaczego? Spójrzmy na to od podstaw, w bardzo prosty sposób.

Co to jest Share Incentive Plan (SIP)?

Share Incentive Plan to bardzo atrakcyjny podatkowo program akcji, w którym pracodawca może przekazać pracownikowi akcje firmy z wyjątkowo niskim podatkiem lub nawet całkowicie bez podatku – pod warunkiem, że akcje te są trzymane przez minimum 5 lat.

Przykład (SIP – korzystny podatkowo):

Wyobraź sobie, że Robert ma w swoim ogrodzie jabłoń. Ta jabłoń reprezentuje jego firmę. Jeśli Robert będzie cierpliwy i nie zetnie drzewa przez pięć lat (czyli będzie trzymał akcje firmy), urząd skarbowy powie:

Gratulacje! Możesz sprzedać jabłka (akcje) bez dodatkowego podatku od dochodu, bo byłeś cierpliwy przez wymagane 5 lat

Zatem kluczowa zasada SIP:

- Trzymasz akcje co najmniej 5 lat – zyskujesz pełną ulgę podatkową.

- Jeśli sprzedałbyś akcje szybciej niż 5 lat, pojawi się częściowy lub pełny podatek.

Co się stanie, gdy Robert nie ma planu SIP, tylko zwykłe akcje (non-tax advantaged)?

Robert był przekonany, że ma jabłoń z programu SIP, ale niestety dostał akcje w ramach zwykłego, niekorzystnego podatkowo programu (non-tax advantaged).

W praktyce wyglądało to tak:

Pracodawca przekazał Robertowi akcje warte na rynku np. £10,000. Robert w ogóle nie zapłacił za te akcje, więc urząd skarbowy mówi:

Robert, właśnie dostałeś od firmy prezent o wartości £10,000. To jest dodatkowy dochód jak pensja, więc musisz od razu zapłacić podatek oraz składkę National Insurance.

Efekt? Robert natychmiast traci dużą część tych akcji, ponieważ firma od razu pobiera od niego podatek i składkę National Insurance Contribution (NIC):

• Income Tax (np. 45%): £4,500

• National Insurance Contribution (2%): £200

Łącznie: £4,700 podatku

Efekt? Robert dostał akcje warte nominalnie £10,000, ale natychmiast potrącono mu £4,700 podatku. W praktyce na starcie akcje te kosztują go już £4,700, mimo że jeszcze niczego nie sprzedał. Gdy później akcje stracą na wartości, np. spadną do £8,000, to Robert jest stratny, bo choć akcje mają wartość £8,000, on już „zapłacił” podatki od wartości £10,000.

Jak wyglądałaby sytuacja, gdyby Robert miał SIP?

Gdyby Robert dostał akcje w ramach Share Incentive Plan (SIP) – sytuacja byłaby dużo korzystniejsza:

• Otrzymuje akcje warte £10,000 od firmy.

• Trzyma te akcje przez co najmniej 5 lat.

• Po 5 latach sprzedaje akcje, np. za £12,000. Wówczas urząd skarbowy mówi:

Robert, w nagrodę za cierpliwość – nie płacisz podatku od kwoty, którą pierwotnie dostałeś (£10,000), tylko ewentualny Capital Gains Tax (CGT) od samego wzrostu wartości (czyli od £2,000 zysku).

W praktyce oszczędność jest olbrzymia, bo uniknął podatku od wartości początkowej akcji jako dochodu, który normalnie wyniósłby wspomniane £4,700.

Co musisz wiedzieć otrzymując akcje pracownicze?

Opcja SIP (korzystna podatkowo)

• Jeśli zatrzymasz akcje minimum 5 lat, nie płacisz podatku od wartości otrzymanych akcji.

• Zapłacisz tylko niski Capital Gains Tax od wzrostu ich wartości (jeśli taki nastąpi).

Zwykły program (non-tax advantaged)

• Już w momencie otrzymania akcji płacisz wysoki podatek dochodowy oraz National Insurance.

• Później, jeśli akcje stracą wartość, realnie możesz ponieść stratę – już zapłaciłeś wysoki podatek wcześniej.

Co powinieneś sprawdzić, dostając akcje w pracy?

Robert nauczył się ważnej lekcji: akcje akcjom nierówne. Jeśli firma oferuje Ci akcje pracownicze, upewnij się, czy jest to Share Incentive Plan, czy zwykły program (non-tax advantaged).

• Jeśli jest to SIP – możesz znacznie zyskać, ale musisz być cierpliwy i trzymać akcje kilka lat.

• Jeśli jest to zwykły program akcji, przygotuj się na to, że zapłacisz podatek natychmiast (często wysoki, jak w przypadku Roberta - podatek 45% i dodatkowo 2% NIC), zanim zobaczysz jakikolwiek realny zysk.

Dlatego zawsze, kiedy klient pyta mnie o akcje pracownicze, radzę, by dokładnie sprawdzić dokumenty od pracodawcy, czy jest to właśnie SIP czy zwykły „prezent”, który może oznaczać duże i natychmiastowe koszty podatkowe.